 |
| Ilustración de Castelao |
De Penedo de Alduxe contaba Álvaro Cunqueiro (e tiña que ser verdade, abofé) que sabía todas as historias de Meira, "dende os enanos dos abades de Santa María a Real ata os ferreiros misteriosos do Pé da Serra, pasando polos tesouros escusados nas lamas". Contaba así mesmo que fora o propio Penedo quen o puxera en coñecemento da existencia da Capa de Ouro, aquela de que falara Lady Gregory e que seica un tal rei Nuga de Irlanda vestía para escorrentar as nubes, crendo estas que viña o sol irritado contra elas. E de Penedo aprendeu aínda Don Álvaro que a tal Capa de Ouro estivera gardada en Meira por moito tempo, e préstame moito pensar que a hibérnica reliquia tería sido levada alí por un curioso inquilino que habitou entre os muros da abadía meirega, e que moi doada e alegremente podería ter protagonizado algún texto do autor mindoniense.
Segundo o celebérrimo e tantas veces citado (non sempre co rigor e coñecemento que se debería, todo sexa dito) Lebor Gabála Érenn ou Libro das Invasións, as xentes de Mil Spáine, chegadas a Irlanda desde Brigantia, tocaron terra nun lugar moi concreto do suroeste da illa: unha paraxe que na obra se denomina Inber Scéine, é dicir, 'o esteiro ou baía de Scéne', en romance galego de noso. Na propia obra esclarécese a motivación de tal topónimo, recorrendo para iso á tradición bárdica de explicar os nomes de lugar a partir de personaxes epónimos da historia mítica do país. Neste caso trataríase de Scéne, a muller do bardo Amergin dos Brancos Xeonllos (que non precisa de presentacións, tendo en conta a trascendencia simbólica de que gozou na cultura do noso país). Scéne, como tantos outros expedicionarios milesianos, afogou no mar xunto co seu fillo, Érannán. O desolado Amergin xurou entón que, en lembranza deles, a baía á que aportasen había levar para sempre o nome da súa desventurada esposa. E así o fixo. De feito, o folclore local do condado de Ciarraí (Kerry) identifica os fermosos megálitos de Íochtar Chua (Eightercua), que podedes ver na imaxe, como sendo o lugar onde Scéne e mais o seu fillo foron soterrados unha vez os milesianos conseguiron pór pé, dunha vez e xa para sempre, naquela esquiva Irlanda.
En artigos anteriores, coma este ou estoutro, temos falado abondo sobre o éxodo de católicos irlandeses (tanto propiamente gaélicos como Old English ou de ascendencia anglo-normanda) a Galiza na primeira metade do século XVII. Xa vimos tamén que, por moito que ás veces nos custe, cómpre non caermos en idealizacións xa que, como todo fenómeno migratorio masivo, este acarretou as esperábeis tensións e conflitos coa poboación e as elites locais.
Se falamos de mulleres mariñas e sagas familiares haberá que comezar (como non!) pola nosa lenda dos Mariños. Sobradamente coñecida e analizada, ben sei, mais o propósito deste artigo obrígame a contárvola máis unha vez, aínda que sexa de maneira sintética.
Todas e todos saberedes do conto de San Ero de Armenteira, que inspirou unha das máis fermosas e célebres cantigas de Santa María de Afonso o Sabio. Mais, por se acaso, ímolo relembrar moi brevemente: Ero, abade de Armenteira, saíu pasear un día polas inmediacións do mosteiro e adormeceu escoitando o delicioso rechouchío dun paxaro. Cando acordou daquel marabilloso soño no que tivo ocasión de contemplar e gozar as delicias do Paraíso, o abade voltou ao convento, mais, para a súa sorpresa, ninguén o recoñeceu, como tampouco el era quen de recoñecer os frades que habitaban as estancias e claustros do mosteiro. O seu desconcerto foi aínda maior cando todos lle falaron dun abade co seu mesmo nome que desaparecera misteriosamente 300 anos atrás. Era só atar cabos para se dar conta do que sucedera...
Xa temos falado aquí do éxodo que, nos comezos do século XVII e moi especialmente após a batalla de Kinsale, protagonizaron milleiros de católicos irlandeses con destino aos territorios setentrionais da Península Ibérica en xeral, e ao Reino de Galiza en particular. No que aínda non tiveramos tempo de afondar é nunha das consecuencias máis esperábeis e non por iso menos tristes que ese fenómeno produciu no imaxinario social da altura. E é que, cando esa afluencia continua de desterrados puxo seriamente a proba a capacidade das institucións para xestionaren e absorberen debidamente unha enxurrada humana de tales dimensións, non demoraron a aparecer certos fenómenos e actitudes que non poden deixar de nos resultar familiares... e rabiosamente actuais, de feito.
