OS BURKE, OS O'KELLY E A "CASA DA SEÑORITA"

Brasón na fachada da "Casa da Señorita"  (Foto: Beira Atlántica)

 

Se algún día paseardes polo centro de Outeiro de Rei (ben pertiño da cidade de Lugo), talvez reparedes na Casa Forte ou "Casa da Señorita", o pazo que se ergue coma unha besta ferida e melancólica ao pé da igrexa de San Xoán, e só a uns centos de metros do antigo Camiño Real que hoxe chamamos Nacional VI. Malia o estado deplorábel en que se encontra o predio, aínda dá para admirarmos o brasón que coroa unha das súas portas principais, coas armas dos Aguiar, os Montenegro ou os Gaioso ben á vista. E pouco máis. O resto é cemento, táboas, andaimes e ruínas. O desleixo habitual. Mais o que poucos saben é que, dentro daquelas paredes noutrora soberbias, houbo irlndeses. E irlandeses de estirpe rexia, aliás.

Explicámonos. Durante o éxodo que numerosos nobres irlandeses protagonizaron entre os séculos XVI e XVII ao Reino da Galiza, encontrábanse os Burke ou Burk, unha liñaxe de avoengo anglo-normando que adoitaba "romanizar" o seu apelido mediante formas como Burgo e De Burgo (apelidos, a propósito, ben presentes hoxe en día en concellos moi concretos da metade setentrional da provincia de Lugo...). Tamén andaban por acó os O'Kelly, ou, en gaélico (que sempre presta máis), os Ó Ceallaigh. Estas dúas liñaxes entroncaron na vila de Ribadeo, que na altura era o principal porto da Galiza cantábrica e onde os Burke se atopaban sediados. Un século máis tarde, xa nos meados do século XVIII, unha descendente directa daquelas dúas familias, Águeda de Burke e O'Kelly, neta de Don Luís de Burk, casou co herdeiro da Casa Forte de Outeiro de Rei e instalouse nela, como nos conta Abel Expósito nun seu contributo sobre este tema.

Importa dicer que os irlandeses que chegaron á Galiza nos comezos do século XVII non demoraron moito a esquecer a súa lingua gaélica, nun proceso de aculturación que acabou por ser rápido e intenso. Ciaran O'Scea, nun traballo imperdíbel que xa temos mencionado neste blogue, dá conta de varios casos ben ilustrativos nesta liña. No entanto, os O'Kelly eran descendentes dos antigos reis de Uí Mháine, un territorio histórico situado no oeste da Irlanda (na provincia de Connacht), e ao que parece non só eran perfeitamente cientes deste facto, senón que se orgullaban moito del. Así pois, deixádenos fantasiar un pouco con que, talvez, á calor das grandes toradas de carballo que estalaban no centro da granítica lareira, a señora Águeda relembraba para os seus convidados retallos de vellas estorias. Quizais de batallas míticas na vella patria, ou de cidades asulagadas nalgunha chaira neboenta, ou até de reis coroados sobre penedos que falaban e berraban... Quizais aquilo acabase por traer ao maxín dos seus interlocutores, chegados dos pazos do redor, relatos idénticos que tiñan escoitado dos labios dos seus rendeiros, ou se cadra dos seus propios pais e avós. E así, devagar, mentres o tostado (a perdición da raza fidalga) rebía na súa botella, ían tecéndose secretos fíos dunha memoria común.  

Terá sido así? Como diría Álvaro Cunqueiro, "e logo por que non?"