"O MES DE SANTOS NOS POBOS CELTAS": UN TEXTO DE OTERO PEDRAYO

Abrímoslle a porta a novembro, ese "bendito mes que comeza con Santos e termina con San Andrés" (como ben reza o ditado popular), e canda el entra, coma unha enxurrada gris e dourada, o tempo dos defuntos. Lonxe de querer entrar en polémicas xa resesas sobre Samhain, Samaín, Halloween, cabazas e demais tópicos que puntualmente (e para xúbilo dos máis belixerantes) ateigan as redes nestas datas, hoxe gustaríame tan só partillar convosco algúns excertos particularmente potentes dun fermoso artigo que Otero Pedrayo publicou na revista Nós (nº 36, 15/12/1926) baixo o título "O mes de Santos nos pobos celtas". Nel, o patriarca de Trasalba mergulla no riquísimo corpus de tradicións relativas á morte, aos defuntos e aos entes sobrenaturais que se documentan (e, en non poucos casos, aínda se ven e se practican) nos territorios desa Celtia bicada polas ondas do Atlántico. Imos ver que nos conta (e, se vos parece, con esta marabilla como banda sonora para a lectura):

A raza saudosa dos Fisterres atrántecos adica un mesiño inteiro â lembranza dos difuntos. O tempo do murchar das follas, do erguerse xigante da voce do mar, tudo un mundo d'almas volve á terra nai como unha néboa pecha d'espritos.

SAN MAELOG BRITONIENSE?

                              

Se o sochantre de Cunqueiro e a súa cadavérica comitiva se tivesen levemente desviado do seu traxecto, afastándose só unhas poucas leguas das vizosas ribeiras do río Blavet, non habían demorar moito a chegar ao lugar de Pluveleg (Plumelec, en francés). E, se é certo que Cunqueiro se inspirou nos seus nativos eidos britonienses para imaxinar un país bretón que non visitaría até dez anos máis tarde da publicación d'As crónicas do sochantre, en Pluveleg nin sequera tería que forzar moito a maquinaria da súa prodixiosa imaxinación. Por que digo isto? Porque o tal topónimo procede e fai referencia a un nome que, por forza, centos de veces tería resoado nos seus ávidos ouvidos de fabulador: Pluveleg significa, palabra por palabra, "a freguesía de Maelog".

SANTOS, SERPES E BARCAS DE PEDRA: MISIONARIOS IRLANDESES EN GALIZA?

                                     

1. O CURRACH DA MISARELA

Na súa visita ao eremitorio da Misarela, no actual concello da Pobra do Caramiñal, o Padre Sarmiento (1695-1772) describiu deste xeito tan expresivo aquel lugar afundido entre os barrancos da Serra da Barbanza: 

San Juan de la Misarela es uno de los sitios más lóbregos, solos, escarpados y estrechos que se puede imaginar para ermitaños. Ha sido monasterio de benedictinos. Después se dio a franciscanos, pero no pudiendo subsistir allí, se fueron a fundar a la Puebla del Deán.

CHARLES WOLFE E ROSALÍA: ELEXÍA INTERCÉLTICA POR SIR JOHN MOORE

Malia que a súa presenza (e morte) na nosa terra foi pouco menos que tanxencial e fortuíta, xusto é recoñecer que o xeneral John Moore acabou por se facer un oco máis que significativo no noso imaxinario. Xa temos explicado aquí  como a batalla de Elviña (para nosoutros) ou da Coruña (para o mundo anglosaxón) acabou por se perpetuar, por carreiros revirados daqueles que tanto presta transitar, tanto na toponimia da Escocia gaélica como no sobrenome familiar dun dos maiores poetas que aquelas terras deron no pasado século. Puxando ese fío, hoxe gustaríame falarvos doutra conexión "intercéltica" derivada daquel evento, desta volta moito máis focalizada na figura e a memoria do malfadado xeneral de Glasgow, mais sen abandonarmos en absoluto as comarcas da poesía decimonónica e os diálogos (tácitos ou explícitos) que nela podemos rastrexar.

RASTROS GALEGOS DA "BEAN SÍ"

Un laio atroz fíltrase na cociña mal iluminada da casoupa aldeá e xea automaticamente o sangue das poucas persoas alí congregadas. As chamas da lareira, case extintas, revelan xestos consternados nos rostros. Crúzanse algunhas olladas, tragan saliva algunhas gorxas. Non por esperado resulta menos estarrecedor e doloroso aquel berro. Dalí a uns segundos, do silencio tenso comeza a borboriñar algo semellante a un rezo ou pregaria. Todos saben, aínda que ninguén o diga, que un deles non pasará desa noite de invernía. De feito, todos saben cal deles non chegará a ver o sol raiar ao día seguinte. O laio da bean sí nunca mente. O laio da bean sí nunca se engana. 

CANDO GALIZA FOI "CELTINERIA"

Dicía Cunqueiro (si, préstanos moito comezar con Cunqueiro sempre que podemos) que un dos tesouros máis valiosos que unha persoa podía posuír eran os nomes secretos dos países e as cidades, porque "[quen] sabe ise nome faise dono daquel reinado ou daquela vila". Non sei se Galiza contou (ou conta) con algún nome secreto, mais denominacións poéticas e literarias aínda tivo (e ten) uns cantos. E talvez tamén estas sexan, dalgunha maneira, un xeito de nos facermos donos do país, sen necesidade de crípticas maxias que só os iniciados coñecen e dominan. A barroca Galigrecia ou Galogrecia, as románticas Celtia e Suevia... son seguramente as que maior fortuna colleitaron e (sobre todo, e con moita diferenza, as dúas últimas) as que maior popularidade gañaron tamén como sinónimos poéticos do nome da nosa terra.