A CONQUISTA DAS ILLAS: OS SILUROS

Na súa Estoria de Espanna, o rei Afonso o Sabio (para nosoutros o nono do seu nome) sinala que a denominación primitiva da illa de Britania non era outro que "Siluria". É certo que tal corónimo non gozou de excesiva fortuna histórica (e até pode ser considerado pouco menos que un hapax), mais non é menos verdade que me dá a escusa perfecta para vos falar do pobo que a motivou, os siluros, e dos seus vínculos pseudo-históricos con Galiza en particular e co norte da Península Ibérica en xeral.

SHAUN DAVEY: MÚSICA PARA PEREGRINOS E PIRATAS

 

 

En 1983 apareceu The Pilgrim, do compositor irlandés Shaun Davey (Béal Feirste/Belfast, 1948), que xa impresionara a crítica coa suite The Brendan's Voyage, inspirada no arquicoñecido relato da navegación marabillosa de San Brandán e os seus discípulos polo Atlántico Norte. Ollade a capa do álbum: velaí estamos nosoutros, con toda a naturalidade, a partillar espazo xeográfico (e simbólico) cos demais países ditos "celtas". Unha gozosa xuntanza familiar que ten por tras unhas cantas historias entrenzadas.

DE MUNSTER Á CORUÑA (II): ALGO SOBRE OS O'SULLIVAN DE BEARE

 

Había ben tempo que queriamos falar do clan O'Sullivan Beare (ou Ó Suíleabháin Bhéara, en bon gaélico) e das súas conexións coa nosa terra, que, como suporedes, van obrigarnos a recuar até aqueles convulsos anos iniciais do século XVII. Nesa viaxe habemos facer varias paraxes, e aínda seremos tan ingratos que puniremos a vosa atención con digresións a esgalla. Desculpádenos, mais é que nós aprendemos a contar historias con Cunqueiro e Fole e, portanto, non coñecemos outro xeito de facelo...

UN APÓSTOLO EN LOCQUIREC

 

Efixie do Apóstolo Santiago na igrexa de Lokireg / Fonte: lokireg.bzh

Locquirec (ou Lokireg, en bretón) é unha vila de fonda tradición mariñeira situada na costa setentrional da Bretaña, nomeadamente no País de Trégor. O nome desta localidade apresenta unha estrutura que resultará transparente para calquer persoa minimamente familiarizada coa toponimia da Bretaña armoricana, e que nos dá moito xeito para introducir a nosa parrafada de hoxe. E é que Lokireg significa, palabra por palabra, 'o lugar [no sentido de 'mosteiro, igrexa, sé, fundación'] de San Guirec', do mesmo xeito que, por exemplo, Locronan (ou Lokorn en bretón) vén sendo 'a igrexa de San Ronan' ou Locqueltas (que é Lokeltaz en bretón) pode ser traducido como 'o mosteiro de San Gildas'. En fin, son todos eles topónimos que nos remeten para a mesma circunstancia: fundacións eclesiásticas impulsionadas e xeridas entre os séculos V e VI da nosa era por misionarios cristiáns (plenamente históricos nuns casos, máis ben semi-lendarios noutros) chegados á Armórica desde a Bretaña insular ou inclusive desde a Irlanda. E San Guirec encaixa de cheo nese perfil. 

A TROITA (DE) ANA

 

Temos un fraquiño polas pequenas historias. En parte ben sabemos o porqué. Sentimos, por un lado, devoción polo imperfecto, e nesas historias costuma haber algo de fragmentario, a sensación de que sobreviven coma un retallo ou un parágrafo dun texto moito máis amplo e complexo que, se cadra, nunca chegaremos a coñecer (mais sempre poderemos imaxinar). Por outra banda, esas historias conteñen un recendo doméstico, de cotidianidade mesmo. E palpitan, por veces agochadas mais sempre recoñecíbeis, como un músculo máis dese todo orgánico que é o día a día das persoas que as contan, que as lembran e que, cedo ou tarde, as esquecen (aínda que ás veces hai sorte e simplesmente as transforman). 

NOS PRIMORDIOS DO CELTISMO MUSICAL: UN CORO CORUÑÉS NA BRETAÑA

 

Embora no noso país fose obxecto de debates e polémicas de carácter nominalista nas cales os galegos somos consumados expertos, ninguén pode dubidar que a chamada "música celta" foi (e continúa a ser, aínda que en menor medida nos últimos tempos) unha ferramenta de inestimábel valor na actualización e difusión internacional do noso folclore. Mais, contrariamente ao que moita xente costuma pensar, este fenómeno musical e cultural (que nos permite estar presentes en cenarios tan conceituados coma o Festival Interceltique de Lorient ou o Celtic Connections, por exemplo) non é algo recente na Galiza. Non nasce, nen moito menos, con Carlos Núñez. Nen sequer con Milladoiro ou Emilio Cao, pioneiros do folque galego na década de 70 do século pasado. Non, en realidade, para termos unha visión cabal e completa da cuestión, temos de recuar un pouco máis no tempo, e até facer unha pequena viaxe no espazo.

A SEREA RESILIENTE: UNHA DE CIDADES SOLAGADAS

Ilustración de P. J. Lynch na obra The haunted lake (2018)

 

Ben sabido é que un dos temas máis férteis e omnipresentes da mitoloxía galega (e un dos nosos preferidos, temos de recoñecer) é o das cidades solagadas, engolidas por lagos, lagoas ou polo mesmísimo mar embravecido nunha soa noite de tempestade. Un tema, ademais, que inzou especialmente por toda a beira atlántica europea, pois conéctanos co imaxinario de territorios como a Bretaña, Irlanda ou Gales. De todos os xeitos, atreveríamonos a dicer que o grau de conservación deste folclore no noso país é sensibelmente maior ao dos nosos viciños de alén Estaca de Bares. Polo menos en termos cuantitativos. De facto, por aí fóra fican bastante chocados cando lles mostramos mapas como o elaborado hai uns anos pola cooperativa MAOS, que recolle todos aqueles lugares da Galiza (e sónchevos varias ducias deles!) nos cales existe ou foi rexistada nalgún momento tradición oral relativa a cidades somerxidas. Se aínda non o coñecedes, podedes darlle unha vista de ollos aquí mesmo, pois vale moito a pena.

Sen entrarmos nas diversas interpretacións de que este tema foi obxecto (hainas para case todos os gostos, como suporedes), no caso galego existen, para alén das variantes observábeis entre os diferentes relatos, certos motivos que se repeten en moitos deles, até tornárense pouco menos que en tópicos recorrentes. O verniz cristián e moralizante que supón a intervención de Xesús Cristo ou dalgún dos seus santos como desencadeantes do cataclismo, cun intuito claramente punitivo, é un deles. Mais tamén os vestixios sonoros que costuman deixar esas malfadadas cidades na actualidade, como as badaladas dos seus sinos, o canto dos seus galos ou o bruar dos seus bois, que se deixan ouvir en datas tan asinaladas coma o San Xoán. E aquí, a estas sobrevivencias, é que queríamos chegar...