ELEXÍA INTERCÉLTICA POR SIR JOHN MOORE

Malia que a súa presenza (e morte) na nosa terra foi pouco menos que tanxencial e fortuíta, xusto é recoñecer que o xeneral John Moore acabou por se facer un oco máis que significativo no noso imaxinario. Xa temos explicado aquí  como a batalla de Elviña (para nosoutros) ou da Coruña (para o mundo anglosaxón) acabou por se perpetuar, por carreiros revirados daqueles que tanto presta transitar, tanto na toponimia da Escocia gaélica como no sobrenome familiar dun dos maiores poetas que aquelas terras deron no pasado século. Puxando ese fío, hoxe gustaríame falarvos doutra conexión "intercéltica" derivada daquel evento, desta volta moito máis focalizada na figura e a memoria do malfadado xeneral de Glasgow, mais sen abandonarmos en absoluto as comarcas da poesía decimonónica e os diálogos (tácitos ou explícitos) que nela podemos rastrexar.

RASTROS GALEGOS DA "BEAN SÍ"

Un laio atroz fíltrase na cociña mal iluminada da casoupa aldeá e xea automaticamente o sangue das poucas persoas alí congregadas. As chamas da lareira, case extintas, revelan xestos consternados nos rostros. Crúzanse algunhas olladas, tragan saliva algunhas gorxas. Non por esperado resulta menos estarrecedor e doloroso aquel berro. Dalí a uns segundos, do silencio tenso comeza a borboriñar algo semellante a un rezo ou pregaria. Todos saben, aínda que ninguén o diga, que un deles non pasará desa noite de invernía. De feito, todos saben cal deles non chegará a ver o sol raiar ao día seguinte. O laio da bean sí nunca mente. O laio da bean sí nunca se engana. 

CANDO GALIZA FOI "CELTINERIA"

Dicía Cunqueiro (si, préstanos moito comezar con Cunqueiro sempre que podemos) que un dos tesouros máis valiosos que unha persoa podía posuír eran os nomes secretos dos países e as cidades, porque "[quen] sabe ise nome faise dono daquel reinado ou daquela vila". Non sei se Galiza contou (ou conta) con algún nome secreto, mais denominacións poéticas e literarias aínda tivo (e ten) uns cantos. E talvez tamén estas sexan, dalgunha maneira, un xeito de nos facermos donos do país, sen necesidade de crípticas maxias que só os iniciados coñecen e dominan. A barroca Galigrecia ou Galogrecia, as románticas Celtia e Suevia... son seguramente as que maior fortuna colleitaron e (sobre todo, e con moita diferenza, as dúas últimas) as que maior popularidade gañaron tamén como sinónimos poéticos do nome da nosa terra. 

DE VIVEIRO A SMERWICK: UNHA EPOPEA ATLÁNTICA DO SÉCULO XVI

Aquela tranquila mañá da primavera de 1570 aportaba ás augas de Viveiro o navío "Trinity", procedente do porto irlandés de Waterford. O seu capitán non era un calquera: tratábase do célebre recusant Thomas Stukley, cabaleiro inglés armado en aventureiro e algo pirata, de quen se rumoreaba ser fillo bastardo do mesmísimo Henrique VIII. Mais Stukley non viña precisamente de turismo, senón que traía un plan. Un plan ambicioso e quizais temerario en moitos sentidos, mais tamén moi acorde coa época convulsa e o escenario concreto en que lle cadrara vivir: católico de xema, como dixemos, Sutkley pretendía convencer o rei Filipe II de que respaldase o seu proxecto de invadir Inglaterra, realizar o ideal pouco menos que cabaleiresco de libertar a María Estuardo (a malfadada raíña dos escoceses, presa pola súa curmá Sabela Tudor) e restituíla no trono da súa terra natal, que lexitimamente lle correspondía. 

DE CÍNIFES E GUERREIROS NA LAGOA DE ANTELA

De todos é sabido que o Rei Artús, soberano dos bretóns e dono do mundo, xace entre as néboas de Ávalon, a Illa das Mazás (Afallach) onde agarda, como o cabaleiro que dorme no corazón do noso Pico Sacro, o momento certo para voltar e reclamar os seus dominios. Velaí a xénese do spoir breton. Mais son moitos menos os que saben que os seus leais e famosos cabaleiros acabaron encantados ben perto de nosoutros, nas augas do que noutrora foi a lagoa de Antela. E é que...

WILLIAM FURLONG, O IRLANDÉS TAUMATURGO

Ilustración de Castelao

De Penedo de Alduxe contaba Álvaro Cunqueiro (e tiña que ser verdade, abofé) que sabía todas as historias de Meira, "dende os enanos dos abades de Santa María a Real ata os ferreiros misteriosos do Pé da Serra, pasando polos tesouros escusados nas lamas". Contaba así mesmo que fora o propio Penedo quen o puxera en coñecemento da existencia da Capa de Ouro, aquela de que falara Lady Gregory e que seica un tal rei Nuga de Irlanda vestía para escorrentar as nubes, crendo estas que viña o sol irritado contra elas. E de Penedo aprendeu aínda Don Álvaro que a tal Capa de Ouro estivera gardada en Meira por moito tempo, e préstame moito pensar que a hibérnica reliquia tería sido levada alí por un curioso inquilino que habitou entre os muros da abadía meirega, e que moi doada e alegremente podería ter protagonizado algún texto do autor mindoniense.

INBER SCÉINE E PAULO OROSIO

Segundo o celebérrimo e tantas veces citado (non sempre co rigor e coñecemento que se debería, todo sexa dito) Lebor Gabála Érenn ou Libro das Invasións, as xentes de Mil Spáine, chegadas a Irlanda desde Brigantia, tocaron terra nun lugar moi concreto do suroeste da illa: unha paraxe que na obra se denomina Inber Scéine, é dicir, 'o esteiro ou baía de Scéne', en romance galego de noso. Na propia obra esclarécese a motivación de tal topónimo, recorrendo para iso á tradición bárdica de explicar os nomes de lugar a partir de personaxes epónimos da historia mítica do país. Neste caso trataríase de Scéne, a muller do bardo Amergin dos Brancos Xeonllos (que non precisa de presentacións, tendo en conta a trascendencia simbólica de que gozou na cultura do noso país). Scéne, como tantos outros expedicionarios milesianos, afogou no mar xunto co seu fillo, Érannán. O desolado Amergin xurou entón que, en lembranza deles, a baía á que aportasen había levar para sempre o nome da súa desventurada esposa. E así o fixo. De feito, o folclore local do condado de Ciarraí (Kerry) identifica os fermosos megálitos de Íochtar Chua (Eightercua), que podedes ver na imaxe, como sendo o lugar onde Scéne e mais o seu fillo foron soterrados unha vez os milesianos conseguiron pór pé, dunha vez e xa para sempre, naquela esquiva Irlanda.